Bữa cơm liên hoan của buổi gặp mặt đồng đội Sư đoàn 10 ở Nha Trang đang vui thì anh Nguyễn Quang Thanh - Chủ tịch hội cựu chiến binh F10 ở Đắc lắc rủ tôi :
- Anh Thi ơi ! Lâu rồi anh chưa về Buôn Ma Thuộc , tiện xe mời anh về Buôn Ma Thuộc với bọn tôi đi !
Quả thực 3 năm rồi tôi cũng chưa về Buôn Ma Thuột vả lại cái tên Buôn Ma Thuộc có cái gì đó rất gần gũi , thân thương và thực tình tôi rất muốn ngược đường tiến quân của đơn vị tôi 42 năm về trước từ Buôn Ma Thuột về Nha Trang nên mặc dù đã mua vé khứ hồi Nha Trang - Hà Nội tôi vẫn quyết định đi Buôn Ma Thuột .
14 giờ xe chúng tôi rời Nha Trang . Đây rồi cầu xóm Bóng năm xưa . Đây là cây cầu đầu tiên xe chúng tôi vượt qua để vào thành phố. Đây cũng là nơi đầu tiên chúng tôi đón nhận tình cảm của người dân thành phố biển đứng 2 bên đường chào đón đoàn quân chiến thắng trở về . Cảm giác của người lính từng bao năm sống ở rừng giờ đến thành phố nhìn cái gì cũng thấy đẹp , cái gì cũng thấy ngỡ ngàng . Cây cầu xóm Bóng chiều ấy tôi thấy nó đẹp và thơ mộng làm sao . Từ cầu xóm Bóng nhìn thấy biển mênh mông , xanh biếc . Giờ ở xa Nha Trang cứ mỗi lần nhớ Nha Trang lại nhớ cầu xóm Bóng năm nào .
Vượt cầu xóm Bóng xe chúng tôi tiến về đèo Rù Rì . Đêm 1/4/75 theo quốc lộ 1 chúng tôi hành quân từ Ninh Hoà về hướng Nha Trang . Có một điều lạ là đã 9 giờ đêm rồi mà tôi vẫn thấy từng tốp , từng tốp người dân gồng gánh , tay sách nách mang đi bộ về hướng Nha Trang . Hỏi một người tôi biết mới họ từ Phú Yên chạy vào . Thời chống Pháp lúc tôi chừng 3 tuổi , làng tôi thường xuyên bị đại bác của quân Pháp bắn , mẹ tôi cũng gánh tôi trong thúng cùng đồ đạc đi tránh đạn như những người dân này . Chiến tranh thời nào cũng vậy người lính đã khổ , người dân cũng khổ trăm chiều .Từ Phú Yên vào tới đây đường đất hàng trăm km chứ ít gì đâu thế mà họ cứ cuốc bộ thế này nghĩ mà thương quá . Lúc đó tôi mong ước chiến tranh sớm kết thúc để người dân đỡ khổ . 11 giờ đêm hôm đó đơn vị tôi đến một xóm nhỏ cách đèo Rù Rì chừng vài trăm m thì dừng lại nghỉ . Đây là lần đầu tiên suốt từ khi vào chiến trường tôi được nghỉ đêm ở nhà dân . Mặc dù đã khuya nhưng bác chủ nhà rất vui khi được đón bộ đội miền Bắc đến ở nhà mình .Nhìn đồ đạc trong nhà tôi biết nhà bác thuộc dạng nghèo nhưng đêm đó bác luộc khoai cho chúng tôi ăn , những củ khoai đêm hôm đó ăn sao mà ngon thế , tôi cứ ấn tượng mãi . Đêm hôm đó cũng là một đêm có rất nhiều cảm xúc đối với tôi .Nhìn về phía Nha Trang không xa đèn dù , pháo sáng địch liên tục bắn lên sáng rực cả một vùng trời lòng tôi thấy xôn xang , rạo rực . Thế là ngày mai tôi sẽ có mặt tại Nha Trang , thành phố biển thơ mộng mà tôi đã đọc từ hồi còn nhỏ nhưng chưa bao giờ dám nghĩ mình sẽ được đặt chân tới. Thế là từ ngày mai chúng tôi sẽ không còn sống trong cảnh rừng rú nữa , niềm vui thật khó tả .
15 giờ xe chúng tôi tới thị trấn Ninh Hoà cái thị trấn tôi có ấn tượng mãi khi đơn vị tôi tiến vào giải phóng 42 năm trước với hình ảnh các cháu học sinh nữ thướt tha trong bộ áo dài trắng trong buổi trưa tan trường . Tôi cứ nghĩ đã 42 năm trôi qua cái thị trấn ở ngã 3 đường 21 này sẽ thay đổi nhiều lắm , thế mà khi đến đây tôi thật bất ngờ . 42 năm đã qua mà Thị trấn này chẳng khác xưa là bao , thậm chí tôi vẫn còn nhận ra những ngôi nhà cấp 4 thấp tè , lợp tôn từ 42 năm trước làm tôi cứ ngỡ ngàng .
15h30 , xe chúng tôi tới khu vực trại Công Chánh . 42 năm trước Sở chỉ huy Lữ Dù 3 đã đóng tại đây . Nơi đây giờ là các nương ngô xanh biếc của đồng bào dân tộc , chẳng còn dấu tích gì của trận đánh khốc liệt năm xưa . 42 năm trước tại đây trong suốt 2 ngày 31/3/ và sáng 1/4/75 đã xảy ra một trận đánh vô cùng khốc liệt . Quân Dù sau khi bị Trung đoàn 66 và 28 tấn công ở phía trước và bị Trung đoàn 24 của tôi chặn ở phía sau , chúng huy động tổng lực cả pháo binh , không quân và bộ binh từ Dục Mỹ đánh lên kết hợp cùng quân Dù từ trên đèo Phượng hoàng đánh xuống . Chúng dùng cả đạn hoá học bắn vào trận địa của Tiểu đoàn 5 và Tiểu đoàn 6 để phá vây nhưng chúng không sao phá nổi . Trung đoàn 24 chúng tôi cũng phải trả giá đắt cho trận đánh này , 46 cán bộ , chiến sỹ đã hy sinh . Nhìn những nương ngô xanh ngát của đồng bào tôi tự hỏi không biết bên dưới những nương ngô xanh biếc kia còn bao nhiêu xương cốt đồng đội tôi nằm lại ở đó .Nghĩ mà lòng tôi nặng trĩu nhớ thương .
Vượt khu vực trại Công Chánh xe chúng tôi tiếp tục tiến lên đèo Phượng Hoàng - Ma Đrac . Có trực tiếp đi lại tuyến đường đèo này mới thấy hết tài cầm quân của các Tướng lĩnh trong Bộ chỉ huy Chiến dịch Tây Nguyên . Đây là một tuyến đèo vô cùng hiểm trở , quanh co , một bên là suối sâu , một bên là núi cao , dài tới 15km . Địch tổ chức phòng thủ rất kiên cố , chúng khoét núi bên đường đưa xe tăng , xe bọc thép vào đó để chặn đường tiến công của quân ta . Với một lực lượng mạnh như quân Dù lại được chi viện tối đa hỏa lực của không quân , pháo binh chúng nghĩ sẽ chặn đứng được đà tiến quân của ta từ Cao nguyên xuống . Để chiến thắng được Lữ Dù 3 , Bộ Tư lệnh Chiến dịch Tây Nguyên đã thực hiện phương thức tác chiến chia cắt quân địch thành từng bộ phận nhỏ rồi đưa cả Trung đoàn 24 xuyên dãy núi Chư Tô cao chót vót ở phía Tây chốt chặn khoá đuôi ở phía sau , làm cho Lữ đoàn Dù 3 lực lượng dự bị chiến lược mạnh nhất của quân đội Sài Gòn chưa đánh đã vỡ trận , phải rút chạy mà rút chạy cũng không xong . Thật tài tình , thật đáng khâm phục các Tướng lĩnh Bộ Tư lệnh Chiến dịch Tây Nguyên .
Rời đèo Ma Đrac chúng tôi tới Khánh Dương . Khánh Dương 42 năm trước diễn ra trận đánh rất ác liệt của Trung đoàn 66 , Trung đoàn 28 , Tiểu đoàn 3 - Trung đoàn 25 cùng xe tăng Trung đoàn 273 với Trung đoàn 40 - Sư đoàn 22 và 2 tiểu đoàn bảo an của địch . Địch âm mưu lập tuyến phòng thủ ở Khánh Dương để kịp đưa Lữ Dù 3 lên án ngữ đèo Phượng Hoàng - MaDrac , chặn quân ta tiến về đồng bằng ven biển miền Trung . Thế nhưng chỉ sau 2 giờ tấn công toàn bộ quân địch ở đây đã bị quân ta tiêu diệt và bắt sống . Thị trấn Khánh Dương giờ đổi tên là thị trấn Ma Đrac , tên một con đèo với trận đánh nổi tiếng năm xưa . Thị trấn đẹp , khá sầm uất , đông đúc dân cư với rất nhiều cửa hàng cửa hiệu . Một quảng trường lớn , bề thế lấy tên ngày giải phóng Khánh Dương 22/3 cũng được mọc lên tại đây . Nơi đây tất cả đã đổi thay , không còn một dấu vết nào của cuộc chiến năm xưa .
16 giờ , xe chúng tôi tiếp tục hướng về Chư Cúc . Chư Cúc 42 năm trước là cái thùng chứa quân của địch gồm Trung đoàn 44 - Sư đoàn 23 , Liên đoàn 21 biệt động quân , 1 tiểu đoàn của Trung đoàn 40 cùng tàn quân Trung đoàn 53 thua trận chạy về đây . Trung đoàn 28 cùng xe tăng , pháo cao xạ đã thần tốc truy kích địch . Sau 4 giờ chiến đấu Trung đoàn 28 đã tiêu diệt toàn bộ quân địch ở đây . Bắt sống hơn 500 tên .
Vượt Chư Cúc xe chúng tôi tiếp tục nhằm hướng Buôn Ma Thuột . Dịp này đang là mùa mưa nên cây cối 2 bên đường 26 khá rậm rạp . Nhìn những cánh rừng rậm rạp 2 bên đường tôi không thể tưởng tượng nổi ngày ấy chúng tôi có sức mạnh gì mà đi giỏi thế , cứ rừng ven 2 bên đường đi suốt từ Buôn Ma Thuột tới Ninh Hoà dài hơn 150 km, gặp địch đâu đánh đó . Giờ nghĩ lại thấy rùng mình , thấy thật khâm phục mình và các đồng đội năm ấy .
. Chạng vạng tối xe chúng tôi về tới Phước An . Phước An 42 năm trước là nơi Sư đoàn 23 địch đổ quân xuống đây để tái chiếm Buôn Ma Thuột . Chưa kịp phản công tái chiếm chúng đã bị Sư đoàn 10 của tôi đánh cho tơi tả phải tháo chạy . Giờ Phước An thật đẹp , nhà cửa khang trang mọc lên san sát , các cửa hàng , cửa hiệu đầy ắp hàng hoá , dân cư rất đông đúc . Thị trấn này về đêm chẳng khác gì một thành phố , đèn màu các loại giăng đầy các dãy phố . Mải trò chuyện xe chúng tôi vượt qua cầu 12 . Câu chuyện bi thương ở chiếc cầu này 42 năm trước vẫn còn để lại dấu ấn không bao giờ quên trong mỗi cán bộ , chiến sỹ Trung đoàn 24 chúng tôi . Chả là sau sau khi đánh tan 2 tiểu đoàn của Trung đoàn 45 địch đổ quân xuống khu vực điểm cao 751 và trên trục đường 21 ngày 14/3/75 , quân ta tiếp tục truy kích địch . Chiếc xe Zép chở 4 sỹ quan pháo binh của Trung đoàn 4 pháo binh vượt lên bám theo đội hình bộ binh , khi tới cầu 12 không thấy bộ đội ta gác ở đây , chiếc xe Zép chở số cán bộ này cứ thế vượt qua cầu và đã rơi vào ổ phục kích của địch . Tất cả các sỹ quan pháo binh đi trên xe trong đó có anh Nguyễn Văn Nhanh nguyên Chủ nhiệm pháo binh Trung đoàn 24 của tôi bị địch bắn trọng thương và bắt sống . Khi quân ta chiếm được trận địa tìm mãi mới thấy xác của 4 đồng chí . Trên người ai cũng đầy những vết thương do chúng tra tấn dã man .
19 giờ tối xe chúng tôi về tới Buôn Ma Thuột . Buôn Ma Thuộc giờ thật đẹp , khác xa ngày chúng tôi vào giải phóng , rất nhiều khu phố mới xây dựng theo quy hoạch được mọc lên , đường phố nào cũng rộng và nhiều cây xanh chẳng khác gì những thành phố ở Châu Âu . Những biển hiệu quảng cáo , những đèn màu trang trí đủ màu sắc ở các trục đường và các nhà hàng làm cho thành phố Cao nguyên về đêm càng thêm huyền ảo . Các cửa hiệu , các quán Cafe chập kín người , mùi cafe tỏa ra thật quyến rũ . Có lẽ trừ Hà Nội và thành phố Hồ Chí Minh thì không một thành phố , thị xã nào trong cả nước lại nhiều quán cafe như ở Buôn Ma Thuột . Ban Mê Thuộc cũng là kết thúc chặng đường hơn 200km trở lại chiến trường xưa của tôi . Hơn 200 km tôi đã đi qua biết bao cảm xúc , biết bao kỷ niệm cứ ùa đến , là người trong cuộc nhưng tôi cũng không thể nhận ra một dấu tích gì của những trận đánh khốc liệt năm xưa mà chỉ thấy một màu xanh ngút ngàn của cafe , cao su và những thị trấn , khu dân cư đông đúc với rất nhiều ngôi nhà đẹp ở 2 bên đường . Có ai biết rằng ở nơi đó 42 năm về trước rất nhiều đồng đội của tôi đã ngã xuống và cũng còn rất nhiều đồng đội tôi vẫn gửi xác lại nơi này . Tôi ao ước tại cung đường tôi vừa đi qua sẽ có những tượng đài hoặc những bia chiến thắng ghi lại chiến công oanh liệt của những người lính năm xưa để thế hệ hôm nay và mai sau không quên những người đã ngã xuống cho hương vị cafe Ban Mê ngào ngạt tối nay .
Nguyễn Đình Thi - E24
 |
| Cầu xóm Bóng - Nha Trang |
